Briefadvies Herijking algemene uitkering gemeentefonds

Meer aanbevelingen

1. Meer aanbevelingen uit briefadvies Herijking algemene uitkering gemeentefonds

   1. Aanbevelingen

   2. Kies heldere en eenduidige uitgangspunten

      De verdeling:

      • moet aansluiten bij de kosten die gemeenten maken en de inkomsten die zij zelf kunnen genereren (kostenoriëntatie)
      • globaal genoeg zijn om de keuzevrijheid van overheden niet te beperken
      • niet door overheden beïnvloedbaar zijn (objectief)
      • flexibel genoeg zijn om in te kunnen spelen op maatschappelijke en bestuurlijke ontwikkelingen.

   3. Laat herverdeling altijd bijdragen aan oplossing structurele scheefheden

      Herverdeling moet bijdragen aan oplossing structurele scheefheden. Indien de uitkomsten geen recht lijken te doen aan de oplossing van de knelpunten dan moeten de eerdere politieke keuzes wellicht heroverwogen worden. Het is van belang bij de beoordeling van de herverdeeleffecten rekening te houden met de mogelijkheden die een gemeente nog heeft door de eigen inkomsten te verhogen. De verdeling moet op clusterniveau rekening houden met de mate waarin gemeenten beleidsvrijheid hebben en waar niet – alleen in dat laatste geval kan van scheefheden gesproken worden.

   4. Maak duidelijk onderscheid tussen uitgaven en kosten

      Het gaat bij de verdeling van de algemene uitkering om de kosten die gemeenten maken dat wil zeggen de onvermijdbare uitgaven. Uitgaven voor eigen beleidskeuzes komen dus niet voor verevening in aanmerking. Licht die keuzes toe. 

   5. Beoordeel periodiek beleidsvrijheid

      De Raad adviseert positief over de gekozen clusterindeling. De Raad staat achter de gekozen clusterindeling, omdat die een goede balans geeft tussen globaliteit en integraliteit enerzijds, als het kunnen bewaken van kostenoriëntatie anderzijds. De indeling weerspiegelt zo goed mogelijk de beleidsvrijheid per beleidsterrein. Maar voor het sociaal domein is die nog zeker niet uitgekristalliseerd. Mede door ingrepen van:

      • rijkszijde (abonnementstarief Wmo, reële prijs Hulp bij huishouden)
      • rechterlijke uitspraken (resultaatgerichte bekostiging
      • eigen bijdragen
      • toekennen maatwerkvoorzieningen)
      • onbeïnvloedbare taken (bewindvoering)
      • maatschappelijk uniformerende tendensen.

      Periodieke herbeoordeling van de mate van beleidsvrijheid en wat dit betekent voor de mate van verevening is de komende jaren aan de orde. Dit sluit aan op het eerdere advies van de Raad dat de verdeling sociaal domein in 2021 nog niet klaar zal zijn.

   6. Beperk de kosten van de algemene overhead in de verdeling

      Deel de overheadskosten zo veel mogelijk specifiek toe aan de uitgavenclusters en beperk de algemene overhead tot die zaken die over meerdere uitgavenclusters heen strekken en die ten dienste staan van de gemeente als geheel.

   7. Verevening Overige Eigen Middelen (OEM): specifiek waar mogelijk

      Bij de ‘overige eigen middelen’ geldt het uitgangspunt dat per onderdeel bekeken moet worden of er een relatie is tussen inkomsten en kosten. Als er geen duidelijke relatie is aan te tonen tussen de overige eigen middelen, de kosten of een objectief structuurkenmerk, is een gelijk per bedrag per inwoner de meest voor de hand liggende maatstaf.

   8. Houd rekening met historisch karakter en economische functie van centrumgemeenten

      De kosten die gemeenten maken voor het vervullen van een centrumfunctie komen voor verevening in aanmerking, niet de uitgaven als gevolg van eigen beleidskeuzes. De aantrekkingskracht van een centrumgemeente wordt medebepaald door het historische karakter en de economische functie van centrumsteden. De Raad is van oordeel dat dit moet worden meegewogen bij het honoreren van de centrumfunctie.

   9. Geen geld verdelen op regionale structuurkenmerken

      De verdeling van de algemene uitkering moet bij voorkeur alleen gebaseerd zijn op gemeentelijke structuurkenmerken. Niet alle uitgaven in regionaal verband zijn kosten die voortvloeien uit structuurkenmerken. Voor bovenlokale problematiek die in regionaal verband opgepakt moet worden is de algemene uitkering uit het gemeentefonds niet het geschikte bekostigingsinstrument.