Adviesrapport: Akkoord?! Besturen met akkoorden als evenwichtskunst

In het advies heeft de Raad voor het Openbaar Bestuur het proces van een aantal akkoorden geanalyseerd en tien aanbevelingen geformuleerd om dit proces te optimaliseren. Voorzitter Han Polman:

Als over enige tijd de samenleving weer zijn normale loop en routine kan oppakken, kunnen brede maatschappelijke akkoorden behulpzaam zijn om de ingrijpende gevolgen van de huidige maatregelen het hoofd te bieden en de samenleving weer op gang te brengen.

Vraagstukken

De totstandkoming van een akkoord roept wel vragen op over de democratische legitimiteit, de effectiviteit en de toegevoegde waarde van het akkoord als sturingsarrangement.

De Raad onderzocht de volgende vraagstukken:

• Tegen welke maatschappelijke en bestuurlijke achtergrond worden akkoorden gesloten?
• Zijn akkoorden een passende manier van omgaan met maatschappelijke opgaven?
• Hoe kunnen akkoordprocessen worden beoordeeld in het licht van waarden van goed openbaar bestuur?

Aanbevelingen

De Raad voor het Openbaar Bestuur heeft de volgende aanbevelingen aan het Rijk:

1. Bezint eer ge begint
   Onderbouw goed waarom een maatschappelijk akkoord als sturingsinstrument wordt ingezet.
2. Formuleer een heldere kader- en doelstelling
   Dat vergroot de kans op inbreng van vernieuwde inzichten en perspectieven en biedt betrokken partijen houvast.
3. Propageer en praktiseer de ‘Aanwijzingen voor convenanten’
   Deze wordt vaak onbewust nageleefd. Bewuste Rijksbrede naleving kan zorgen voor het bij de tijd houden en daadwerkelijk actualiseren van de ‘Aanwijzingen’.
4. Kies een duidelijke rol
   De Rijksoverheid dient zich bewust te zijn van de meerdere rollen die zij vaak heeft, zoals: initiatiefnemer, medeonderhandelaar, medefinancier, mede-uitvoerder en medewetgever.
5. Borg een goede representatie aan de onderhandelingstafels
   Alle belanghebbenden dienen goed gerepresenteerd te zijn: bedrijven, bestuurders, koepelorganisaties, vakbonden, maar ook informele partijen en groepen met innovatieve ideeën.
6. Neem het parlement mee in akkoordprocessen
   Het parlement vertegenwoordigt immers de burgers. Het is belangrijk dat de burger zich herkent in maatschappelijke akkoorden.
7. Geef koepel- en brancheorganisaties ruimte en tijd om hun leden te consulteren
8. Ultimaat van de politiek, met een bijzondere verantwoordelijkheid voor de regering
9. Maak gebruik van relevante kennis en ervaringen rond akkoordprocessen
10. Maak werk van evenwichtskunst
    Van de rijksoverheid die bestuurt met akkoorden wordt daarbij evenwichtskunst verlangd. Zij moet een balans vinden tussen onderhandelen en verbinden, tussen openheid en beslotenheid, tussen ‘in beton gegoten’ afspraken en flexibiliteit, én tussen globale afspraken op hoofdlijnen en de regionale/lokale uitwerking daarvan.

Animatiefilmpje

In dit animatiefilmpje wordt het advies kort toegelicht.

Handreiking

De rijksoverheid kan niet met gezag en resultaat besturen zonder een betekenisvolle inbreng van de samenleving en mede-overheden. De complexiteit van veel maatschappelijke problemen wordt steeds groter en de politieke versnippering zet verder door. Ingewikkelde maatschappelijke opgaven zoals klimaat, gezondheid en economie worden daarom steeds vaker door een coalitie van verschillende overheden en maatschappelijke partijen opgepakt, zodat gezamenlijk naar een oplossing kan worden gezocht. Het advies 'Akkoord?! Besturen met akkoorden als evenwichtskunst' biedt een handreiking aan de rijksoverheid bij het werken aan maatschappelijke akkoorden.

In de media

Akkoorden zijn onmisbaar instrument, Binnenlands Bestuur, 23 maart 2020