Video Toelichting advies Grond, geld en gemeenten

Vraag 1 – Waarom dit advies?

Bij de Raad voor de financiële verhoudingen gaat het natuurlijk over de financiële verhoudingen van de overheden, maar ook over de financiële toestand bijvoorbeeld van gemeenten. Wij constateerden dat het met de financiële omstandigheden van het grondbeleid behoorlijk fout zat. We zeiden daar gaan we een advies over uitbrengen en dat gaat over grond, geld, gemeenten.

Vraag 2 – Hoe groot is het probleem?

In financiële zin gaat het over 6 mrd. Niet bij alle gemeenten in Nederland, maar toch een heel groot aantal. En het probleem is dat veel gemeenten toch hun kop in het  zand steken, want ze denken dat komt nog wel een keer goed, ook doordat de economie weer aantrekt. Maar wij zeggen dat komt niet goed. Je moet echt maatregelen nemen. 

Vraag 3 – Hoe komt het?

We stellen ook vast dat een van de grootste redenen dat het zo uit de hand gelopen is, is dat gemeenten dachten: wij kunnen wel projectontwikkelaar spelen. Of dat ze dachten: nou ja dat is gemakkelijk om geld binnen te halen en andere uitgaven te dekken. Dat is een heel samenspel geworden van verkeerde factoren waardoor het toch mis gegaan is.

Vraag 4 - Wat moet er veranderen?

De Raad heeft niet alleen maar teruggekeken, maar ook een aantal aanbevelingen gedaan hoe je dit probleem kan oplossen. Allereerst zeggen wij: je moet niet een hypotheek nemen op de toekomst, dat je allerlei verwachte opbrengsten alvast in je grondbedrijf brengt. Wat wij daarmee zeggen is: denk na en doe het beter. Bijvoorbeeld: ga niet activerend grondbeleid direct oh ja, mooi geld verdienen, komt allemaal goed, leuke dingen doen.
Wees voorzichtig, bereken het beter. De gemeenteraad moet dat ook beter controleren, er meer over praten en het niet overlaten alleen maar aan financiële specialisten. Want dat idee is natuurlijk aanlokkelijk om extra geld binnen te halen. Wordt ook veroorzaakt door het probleem dat gemeenten geen goed lokaal belastinggebied hebben. Daar hebben wij als Rfv laatst ook iets over gezegd, dat moet gewoon gebeuren. Want je vlucht nog wel eens in die geluksmachines om geld te gaan verdienen met het grondbedrijf en daar moet je echt mee stoppen als gemeenten.

Aan de kant van de provincies is het toch iets anders. Enerzijds moeten ze meer toezicht houden op de gemeentebegroting, zo nodig onder preventief toezicht plaatsen. Als blijkt dat het alleen het probleem grondbedrijf is, dat onder toezicht plaatsen en kijken of ze het kunnen saneren. Maar aan de andere kant, dat is de ruimtelijke ordening, met de gemeenten het gesprek aangaan of alle grond überhaupt nog wel eens een keer bebouwd kan worden. Er moet grond uit de markt gehaald worden. Daarmee saneer je het ook.

Vraag 5 - Wat is de conclusie?

De conclusie van ons onderzoek is uiteindelijk: je moet als gemeente niet de rol van een projectontwikkelaar willen spelen. Een projectontwikkelaar kan failliet gaan. Een gemeente kan dat niet. Dus als het mis gaat, worden alle lasten afgewenteld op burgers of andere gemeenten.
Ik zeg altijd: schoenmaker blijf bij je leest. Dat geldt dus ook voor gemeentes.