Ga direct naar inhoud

Reader: Het openbaar bestuur voorbij Corona

Onder wetenschappers en bestuurders bestaat ruim drie maanden na het begin van de lockdown enerzijds tevredenheid over de slagkracht van het openbaar bestuur en anderzijds zorg over de democratie en rechtsstaat. Dat komt naar voren in deze Reader die Raad voor het Openbaar Bestuur heeft samengesteld. Hierin staan meer dan dertig korte reflecties van wetenschappers en bestuurders op de invloed van de Coronacrisis op het functioneren van het openbaar bestuur, de democratie en rechtsstaat.

Download 'Het openbaar bestuur voorbij Corona. Reflecties op de impact van de Coronacrisis op het openbaar bestuur, de democratie en de rechtsstaat.'

PDF document | 75 pagina's | 1,2 MB

Publicatie | 18-06-2020

Korte verkenningen over de invloed van de Coronacrisis

De lockdown die nodig was om de verspreiding van het Coronavirus tegen te gaan, was twee maanden onderweg toen de Raad voor het Openbaar Bestuur besloot om aan bijna vijftig wetenschappers en bestuurders te vragen korte verkenningen op te stellen over de invloed van de huidige Coronacrisis op het functioneren van het openbaar bestuur, de democratie en/of de rechtsstaat. De Raad was vooral benieuwd naar beknopte observaties, notities, knelpunten en dilemma’s. Meer dan dertig auteurs waren bereid om binnen een week hun bijdrage aan de Reader te leveren.

Trots over slagkracht

Tal van auteurs wijzen er in de Reader op dat deze crisis door het openbaar bestuur doeltreffend en met flinke slagkracht het hoofd is geboden. Daarbij wordt vooral gewezen op het succes van de Veiligheidsregio. Die bleek in staat snel en kordaat te handelen, met de burgemeester van de grootste gemeente in de regio als boegbeeld. Daarbij hielp het dat de Coronacrisis voor een deel ook een regionaal gesitueerde en gespreide crisis was. Enkele bijdragen stellen daarbij dat deze Coronacrisis definitief heeft bewezen dat de regio ‘here to stay’ is. De afgelopen maanden hebben bewezen dat de regio het schaalniveau is waar grote maatschappelijke opgaven met daadkracht kunnen worden aangepakt.

Zorgen over democratie en rechtsstaat

De paradox is dat de zorgen die tegelijk worden gesignaleerd over democratie en rechtsstaat ook verband houden met die Veiligheidsregio. De democratische omissie is erin gelegen dat de Veiligheidsregio geen bestuurslaag is met een gekozen volksvertegenwoordiging die het regionale bestuur kan controleren. De burgemeester van de grootste gemeente vervult de rol van voorzitter van de Veiligheidsregio, maar die zal niet alle Raden van de gemeenten die in zijn verzorgingsgebied vallen langs gaan om daar uitleg te verschaffen aan of verantwoording af te leggen in de plaatselijke gemeenteraad. Tal van gemeenteraden maar ook colleges van burgemeester en wethouders hebben werkloos moeten toezien hoe een andere en niet democratisch gekozen bestuurslaag de macht overnam en ingrijpende besluiten nam.

In het verlengde daarvan noteren enkele auteurs in hun bijdrage hun zorgen over de borging van tot voor kort als onaantastbaar geachte rechtsstatelijke principes. De vrijheden van (bijvoorbeeld) vergadering, godsdienst en ontmoeting werden op het hoogtepunt van de Coronacrisis tijdelijk ‘on hold’ gezet. Het maatschappelijke draagvlak daarvoor was groot, maar politieke controle en tegenspraak was aanvankelijk gering. Een adequate rechtsstatelijke borging vereist dat de inperking van grondrechten een goede onderbouwing krijgt en voor een beperkte tijd geldt waarbij vooraf duidelijk is voor hoe lang of onder welke voorwaarden die beperkingen weer kunnen worden opgeheven. Die duidelijkheid en kaders ontbraken en ontbreken in veel gevallen nog steeds.

ROB-voorzitter Han Polman in reactie op de reflecties in de Reader:

Nu de grootste urgentie van de crisis – een oncontroleerbare toeloop op de ic’s – voorlopig is geweken, gaat de Coronacrisis een nieuwe fase in. Daarbij is het wenselijk dat de politiek zijn primaat weer pakt en de rechtsstaat voor een machtsbalans tussen de instituties zorgt.

In de media