Adviesrapport Democratie is méér dan politiek alleen
Mensen hebben te weinig invloed op het reilen en zeilen van hun woningcorporaties, zorginstellingen en onderwijsorganisaties. Huurders, patiënten, leerlingen en hun ouders zijn dan wel niet de formele maar wel de morele eigenaar van deze organisaties. Dat moet zichtbaar worden gemaakt door mensen meer zeggenschap te geven over de instellingen die hun leven op de belangrijke gebieden van wonen, zorg en scholing bepalen. Dat stelt de Raad voor het Openbaar Bestuur in zijn advies ‘Democratie is méér dan politiek alleen. Burgers aan het roer in hun leefwereld’.
Maatschappelijke democratie
Maatschappelijke democratie is de basis van de democratische piramide. Deze piramide bestaat uit 5 niveaus.
Het topniveau van de democratische piramide is: Politieke democratie. Daaronder volgen vier niveaus waarop zeggenschap van burgers aan de orde is, de maatschappelijke democratie:
- Medezeggenschap: strategische vraagstukken
- Medezeggenschap: operationele vraagstukken
- Collectieve zeggenschap: bewonerscommissies en ouderraden
- Individuele zeggenschap: burger en professional, het basisniveau.
De ROB stelt vast dat zeker op lokaal niveau veel gemeenten experimenteren met nieuwe democratievormen, waarbij mensen direct invloed kunnen uitoefenen op belangrijke beslissingen in hun wijk of straat. In verschillende gemeenten wordt gewerkt met samenlevingsagenda’s, burgerjury’s, buurtbudgetten en maatschappelijke akkoorden in plaats van coalitieakkoorden. Woningcorporaties, zorginstellingen en onderwijsorganisaties blijven achter bij die ontwikkeling. ROB-voorzitter Jacques Wallage:
Een volle, rijke democratie is niet alleen een levende politieke democratie, maar óók een levende maatschappelijke democratie. Burgers zijn meer dan alleen staatsburgers, zij willen invloed op hun eigen leefwereld, ook buiten de politiek om. Daarom heeft de maatschappelijke democratie een forse impuls nodig.
Van afnemer naar eigenaar
De verantwoordelijkheid voor de domeinen zorg, onderwijs en wonen is de laatste decennia verschoven van overheidsorganisaties die publieke en politieke verantwoording afleggen, naar maatschappelijke organisaties. Die zijn hun patiënten, huurders en leerlingen en hun ouders vooral als afnemer van een dienst gaan benaderen. Ten onrechte betoogt de ROB. Wallage:
Het narratief van de burger als klant die een dienst afneemt is helaas nog dominant. Woningcorporaties, zorginstellingen en onderwijsorganisaties moeten mensen weer gaan zien als hun eigenaar. Daaruit volgt dan ook dat ze ruimte moeten krijgen om mee te denken, te beslissen en te helpen met uitvoeren. Een beperkte betrokkenheid ondergraaft de legitimiteit van deze organisaties, de onderlinge solidariteit die in de publieke sector nodig is en miskent de brede democratische rol van burgers.
De ROB wil met dit advies bijdragen aan het maatschappelijk debat over democratie die méér is dan alleen politieke democratie.
Het is het laatste advies dat verschijnt onder voorzitter Jacques Wallage. Hij neemt 29 juni 2017 na acht jaar afscheid van de Raad voor het Openbaar Bestuur. Zijn pleidooi voor verdere democratisering van politiek en samenleving was in die periode een constante in de adviezen van de Raad voor het Openbaar Bestuur.
Symposium
Op 30 november 2017 vond in de Haagse Hogeschool het symposium ‘Democratie is méér dan politiek alleen’ plaats naar aanleiding van het advies.
Burgers worden in het algemeen nog onvoldoende uitgedaagd door hun maatschappelijke organisaties om zélf, als individu en als collectief, mee te denken, mee af te wegen, (mee) te beslissen en (mee) uit te voeren. Maar er zijn ook goede voorbeelden. Wat zijn de specifieke kenmerken daarvan? Wat wordt daarbij van de overheid verwacht? Hoe verhouden vormen van formele en informele zeggenschap zich tot elkaar (feitelijk en idealiter) en hoe gaan maatschappelijke organisaties om met verschijnselen van de ‘diplomademocratie’? Wat kunnen maatschappelijke organisaties van elkaar leren? Hoe kunnen burgers zich – weer – eigenaar voelen van, en zich betrokken voelen bij, ‘hun’ maatschappelijke organisaties?
Bijdragen:
- Het belang van zeggenschap/eigenaarschap van burgers in maatschappelijke sectoren
Paul Doop, bestuursvoorzitter van de stichting Haaglanden Medisch Centrum - Casus volkshuisvesting
Elke Heidrich, directeur Wonen bij woningcorporatie Eigen Haard (Amsterdam e.o.) - Casus zorg
Diana Kole, themacoördinator en kennismanager Waardigheid & Trots bij Vilans - Casus onderwijs
Frans de Vijlder, lector Goed Bestuur en Innovatiedynamiek in Maatschappelijke Organisaties aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Daarna paneldiscussie met Diana Kole, Elke Heidrich en Frans de Vijlder.
