Briefadvies Regeerakkoord 2012
De Raad voor het openbaar bestuur en de Raad voor de financiële verhoudingen hebben een brief gestuurd aan minister Plasterk over het regeerakkoord. De Raden gaan daarbij vooral in op de gevolgen van het regeerakkoord voor de decentrale overheden. Bezuinigingen en hervormingen op terreinen als zorg en werk, omvangrijke decentralisaties mét kortingen en een ingrijpende hervormingen van het openbaar bestuur zullen aanzienlijke effecten op gemeenten hebben. De Raden vragen om de samenhang en cumulatie van die effecten in het oog te houden.
Wat het binnenlands bestuur betreft schetst het kabinet een eindbeeld van vijf landsdelen en van gemeenten met minimaal 100.000 inwoners. De Raden stellen voor dit geen rigide eindbeeld te laten zijn, maar in samenspraak met betrokken maatschappelijke en bestuurlijke organisaties en aan de hand van een aantal ontwerpprincipes te komen te bestuurlijke veranderingen.
De Raden maken bezwaar tegen een aantal voorgenomen maatregelen die gemeenten hard direct zullen treffen. Bijvoorbeeld het afschaffen van het BTW-compensatiefonds, het inboeken van besparingen door gemeentelijke schaalvergroting en het weghalen van geld voor onderwijshuisvesting.
Daarnaast zullen gemeenten te maken krijgen met bezuinigingen op te decentraliseren taken. De Raden onderschrijven in algemene zin de voordelen van decentralisering. Wel merken zij op dat aan de aard en de omvang van de voorgenomen decentralisatie en de daarmee gepaard gaande kortingen reële risico’s zijn verbonden. De aanspraken van burgers op zorg zullen noodgedwongen moeten worden verlaagd. Dit kan (onbedoeld) een effect hebben op het draagvlak voor het beleid, bij zowel burgers als gemeenten. Beleidsvrijheid houdt ook in het accepteren van verschillen. Door de dominantie van sociale uitgaven op de gemeentelijke begroting dreigen andere noodzakelijke uitgaven onder druk te komen staan. Er wordt een zware wissel getrokken op de bestuurskracht en budgettaire flexibiliteit van gemeenten.
De Raden pleiten daarom ook voor een andere bekostiging van decentrale taken: via brede uitkeringen op basis van een globale verdeelsleutel. De Raden houden opnieuw een pleidooi voor een groter decentraal belastinggebied, onder gelijktijdige verlaging van de rijksbelastingen. De groeiende omvang van het lokale taakgebied en de risico’s die gemeenten nu financieel lopen, rechtvaardigen dit.