Adviesrapport Op het toneel en achter de coulissen
De positie en het functioneren van het openbaar bestuur is een thema waarover veelvuldig wordt gediscussieerd. Ook het lokaal bestuur ontkomt daaraan niet. Enerzijds is er sprake van een uitdijend takenpakket, anderzijds is er sprake van een verschuiving van verantwoordelijkheid naar marktpartijen en naar maatschappelijke instellingen. Dit gebeurt tegen de achtergrond van ingrijpende sociaal-culturele veranderingen. Tegelijkertijd worden hoge kwalitatieve eisen aan gemeentebesturen gesteld. Op meerdere terreinen wordt van hen verlangd integraal beleid te voeren.
Onder invloed van ontwikkelingen die het functioneren van gemeenten direct raken, is minder dan vroeger directe aansturing van de lokale samenleving mogelijk. Zo is er sprake van horizontalisering waarbij het lokaal bestuur zijn eigen inbreng moet zien waar te maken in een breed netwerk van organisaties en instellingen die in de lokale gemeenschap verschillende belangen en publieke verantwoordelijkheden vertegenwoordigen.
Omdat het gemeentebestuur zich manifesteert binnen vele netwerken, is verkokering en fragmentatie welhaast onvermijdelijk geworden: zonder fragmentatie van beleid en organisatie, dreigt dat bestuur de aansluiting met maatschappelijke verbanden uit zijn bestuurlijke omgeving te verliezen. Hiermee hangt samen de tendens naar concretisering: maatschappelijke vraagstukken worden steeds vaker als op zichzelf staand op gevat en minder gedefinieerd in termen van meer omvattende samenhangen en vraagstukken van algemeen belang.
Onder invloed van al deze ontwikkelingen is de nadruk minder dan voorheen komen te liggen op materiële sturing door de overheid. Sturingspogingen richten zich in toenemende mate op randvoorwaarden en procedures.